Als reactie op de anonieme wijken van na de oorlog heeft Nederland in de jaren zeventig ‘bloemkoolwijken’ gebouwd. Je herkent ze aan de kronkelige straten, woonerven met bielzen, bergingen in de voortuin en achtertuinen die oorspronkelijk vloeiend overliepen in de openbare ruimte maar nu met schuttingen zijn dichtgezet. Het sociale leven onttrekt zich grotendeels aan het oog. Een bijzonder voorbeeld van zo’n bloemkoolwijk is Geestenberg in Eindhoven. Aan de rand staat het Karregat te verkommeren, het spraakmakende experimentele wijkcentrum van architect Frank van Klingeren (ook bekend van onder andere De Meerpaal in Dronten). Een derde deel van de eengezinswoningen is huur, tweederde is koop. Dwars door de wijk loopt een groene long die alle woningen op een natuurlijke wijze met het Karregat verbindt. Woonbedrijf start in 2013 met een duurzaam onderhoudsplan voor de huurwoningen.
Vraag
Bloemkoolwijken zijn ontwikkeld vanuit een idealistische visie op de maatschappij en op samenleven. Betrokkenheid op elkaar en samen delen waren uitgangspunten bij het ontwerp. Hoe kan dit ontwerpconcept stand houden in een heel ander tijdsgewricht, vraagt Woonbedrijf zich af. De corporatie investeert fors in de huurwoningen. Zijn de eigenaar-bewoners in de wijk te verleiden ook hun woningen op te knappen, als dat nodig zou zijn? Hebben de bewoners interesse in elkaar, willen huurders en kopers samen activiteiten ondernemen? Woonbedrijf is op zoek naar pilot-wijken om energieprojecten uit te proberen. Is Geestenberg misschien een optie? De corporatie vraagt Linssen en van Asseldonk op al deze vragen antwoorden te vinden.
Aanpak
Al snel is ons duidelijk dat Geestenberg een erg vitale wijk is, met veel enthousiaste en betrokken bewoners. Bij zo’n wijk past geen top down aanpak; daar laat je niet een vooraf bedacht project op los. In Geestenberg moeten de bewoners zelf achter het stuur zitten. Ze hebben alleen een zetje nodig. We nodigen huurders en eigenaar-bewoners tijdens de jaarlijks buurtmarkt in de groene long uit om mee op expeditie te gaan. Vijfentwintig nieuwsgierige bewoners schrijven zich in. Op een zaterdag worden zij met verschillende opdrachten de wijk in gestuurd. Zij komen daarbij allerlei interessante bijzonderheden op het spoor: vreemd opgeknapte huizen, een eetbaar plantsoen, buurtbewoners met intrigerende verzamelingen. Ze bepalen zelf wat ze boeiend en interessant vinden en gaan met vier thema’s aan de slag: Wonen, Groen, Ontmoeten en Cultuur&Creatief. Zo ontstaan vier expeditiegroepen die gedurende een jaar regelmatig op expeditie gaan. Ze vergaderen maar weinig, ze dóen vooral van alles met elkaar. Het enige waar wij voor zorgen, is dat de expeditiegroepen elkaar op verrassende plekken ontmoeten en inspirerende mensen tegen komen. Kern van de aanpak is dat er eigenlijk geen vooropgezette aanpak is. De bewoners bepalen zelf de route. Zij maken hun eigen plannen, met elkaar en voor de wijk.
Resultaat
Door Expeditie Geestenberg leren heel veel bewoners, jong en oud, huurder en eigenaar-bewoner, elkaar kennen. Ze organiseren van alles. Een expositie met kunstwerken van bewoners in de modelwoning van Woonbedrijf. Informatiedagen voor eigenaar-bewoners over het opknappen van de woningen. Een filmvoorstelling in de groene long. De bewoners verdiepen zich in het oorspronkelijke ontwerp voor de wijk. Met trots noemen ze Geestenberg nu ‘de mooist bewaarde bloemkoolwijk van Nederland’. Ze stimuleren elkaar om de woningen in de geest van het oorspronkelijke ontwerp op te knappen en energiebesparende maatregelen te treffen. Ze worden zich bewust van de culturele rijkdom van de wijk. Daarom maken ze met elkaar de reisgids ‘100% Geestenberg’, met een groene route door de wijk, veel informatie en foto’s. Wij zijn gaandeweg teruggetreden, bijna buiten beeld geraakt en de expeditiegroepen gaan door. Verbondenheid in 2013.